Inleiding

In geen enkel wetboek van het Koninkrijk der Nederlanden wordt de levende man of vrouw beschreven.

De wet kent slechts personen — natuurlijke of rechtspersonen — die binnen haar eigen orde bestaan.

Dat is geen vergissing, maar een structurele keuze: het recht erkent het leven niet rechtstreeks,

veronderstelt het als een gegeven waarop haar eigen systeem rust.

De mens leeft, maar de persoon bestaat binnen de wet.

Het juridisch fundament

Deze scheiding is niet expliciet vastgelegd; zij vormt het stilzwijgende fundament van de gehele rechtsorde. Het Burgerlijk Wetboek (Boek 1 en 2) opent met bepalingen over natuurlijke personen en rechtspersonen, maar zwijgt over de mens zelf. De wet zegt niet wat een mens is, enkel wanneer hij voor het recht als “persoon” telt. Het juridisch bestaan begint bij registratie: de geboorteakte, de inschrijving, de naam. Daarmee wordt de levende werkelijkheid van een wezen vertaald naar een juridische identiteit — een administratief instrument dat kan handelen, bezitten en aansprakelijk zijn. De wet kan immers slechts omgaan met ficties die zij zelf definieert. Leven, bewustzijn en intentie liggen daarbuiten.

Historische context

Deze gedachte is niet nieuw. Het Romeins recht sprak al van persona est homo legibus constitutus — “de persoon is de mens zoals hij door de wetten is vastgesteld.” Het natuurrecht en later het positieve recht bouwden daarop voort: de mens werd het uitgangspunt van wetgeving, maar niet haar object. In Nederland werd dit zonder expliciete formulering overgenomen. Wie de systematiek van het Burgerlijk Wetboek leest, ziet dat de “persoon” slechts binnen de wet kan bestaan, en dat het leven zelf buiten haar bereik valt.

Symbolische betekenis voor trustrecht

Toch is dat onderscheid essentieel om te begrijpen waar het recht ophoudt en waar het leven begint. Een wet kan rechten toekennen, maar geen leven scheppen. Zij kan handelen regelen, maar geen bewustzijn opleggen. De juridische persoon is dus niet de mens zelf, maar diens schaduw in administratie. In trustrechtelijke en morele zin herinnert dit ons eraan dat de oorsprong van eigendom, wil en verantwoordelijkheid niet juridisch, maar levend is. De levende man of vrouw is de bron, de persoon is slechts het kanaal waardoor de wereld van papieren en registraties functioneert.

En tot slot,

De mens leeft, maar de persoon bestaat binnen de wet.